Sigorta şirketleri, faaliyetlerini 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu ve bu kanuna dayanılarak çıkartılmış olan Tebliğ ve Yönetmelikler çerçevesinde yürütmektedirler. Sigortacılık Kanunu’nun “sigorta sözleşmeleri” başlıklı 11. maddesinin 3. fıkrası “Sigorta şirketleri ve sigorta acenteleri tarafından, gerek sözleşmenin kurulması gerekse sözleşmenin devamı sırasında sigorta ettiren, lehdar ve sigortalıya yapılacak bilgilendirmeye ilişkin hususlar yönetmelikle düzenlenir.” denilmektedir.Bu fıkra kapsamında, Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin Yönetmelik yayınlanmış ve 01/03/2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu yönetmeliğin 13. maddesinde, kurulması zorunlu olan internet sitesinin içeriği tariflenmiş ve bilgilendirme faaliyetinin etkin olarak yürütülebilmesi ve ilgililerin ihtiyaç duyacakları bilgiye en kısa ve kolay yoldan ulaşabilmesi amacıyla, kurumsal internet sitesinde yer alması zorunlu bilgiler sayılmıştır. Vergi uygulamalarına ilişkin bilgiler de Yönetmelikte sayılan zorunlu bilgiler kapsamındadır.
Sigortacılık işlemlerinde sigorta poliçeleri üzerinde yer alan ve prim hesabında dikkate alınması gereken vergiler ve fonlar aşağıda kısaca açıklanmıştır:
Banka Sigorta Muamele Vergisi (BSMV)
6802 Sayılı Gider Vergiler Kanunu ile düzenlenmiştir. Kanunun 28. maddesinde verginin konusu tanımlanmış olup, kısaca, “Banka ve sigorta şirketlerinin her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir.” denilmiştir.
Kanunun 31.maddesi uyarınca, sigorta işlemlerinde verginin matrahı, bu işlem dolayısıyla poliçede yer alan prim tutarıdır. Prim tutarının hesabında, sigorta işlemi dolayısıyla komisyon ve benzeri adlarla sigorta aracılarına yapılan ödemeler indirim konusu yapılamaz. Ayrıca, vergi matrahından gider ve vergi adı altında indirim yapılamaz. Bu kanunla alınan banka ve sigorta muameleleri vergisi matraha dahil edilmez.
Kanunun 33.maddesi ile vergi oranı tespit edilmiş olmakla birlikte, aynı zamanda bu oranı, yeniden tespit etmeye Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Bakanlar Kurulu, verilen bu yetkisini kullanarak sigorta işlemleri için vergi oranını %5 olarak belirlemiştir.(01/09/1998 Tarih ve 98/11591 No’lu Bakanlar Kurulu Kararı)
Kanunun 29. maddesinde BSMV’den istisna edilen işlemler sayılmıştır. Sigortacılık hizmetinin yaygınlaştırılması amacıyla sigortacılık işlemlerine yönelik önemli istisna hükümleri tanımlanmıştır:
- Emeklilik sözleşmeleri ve hayat sigortalarında (hayat sigortalarında ferdi kaza, hastalık sonucu maluliyet ve tehlikeli hastalıklar teminatlarının da ek teminat olarak verildiği sözleşmeler dahil) sözleşme ve poliçe üzerinden alınan paralar (Md.29/i),
- Sağlık sigortalarında sözleşme ve poliçe üzerinden alınan paralar (Md.29/i),
- İhracata ait nakliyat sigortalarında sözleşme ve poliçe üzerinden alınan paralar (Md.29/i),
- 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 38/A maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan konut finansmanı kapsamında yapılan sigortalarda sözleşme ve poliçe üzerinden alınan paralar (Md.29/i),
- Biçilmemiş veya toplanmamış her türlü tarım mahsulleriyle tarım hayvanları için akdolunan zirai sigortalar dolayısiyle alınan paralar (Md.29/k),
- Nükleer rizikolara karşı yapılan sigortalar dolayısiyle alınan paralar (Md.29/l),
- Mükerrer sigorta muameleleri ile retrosesyon muameleleri dolayısiyle alınan prim, komisyon vesair paralar (Md.29/j),
Ayrıca, zorunlu deprem sigortasının (DASK) düzenlemesini yapan 587 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 5. maddesi ile deprem sigortası primi her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutulmuş, böylelikle BMSV kapsamı dışına çıkarılmıştır.
Yangın Sigorta Vergisi (YSV)
2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu ile düzenlenmiştir. Kanunun 40. maddesinde, belediye sınırları ve mücavir alanlar içindeki menkul ve gayrimenkul mallar için yapılan yangın sigortaları dolayısıyla alınan primler verginin konusu olarak tanımlanmıştır.
Bu madde kapsamında, verilen hizmetle bağlantılı kabul edilen verginin, menkul ve gayrimenkulün bulunduğu belediyeye, diğer bir ifadeyle riziko adresinin bulunduğu belediyeye ödenmesi gerektiğine karar verilmiştir.
Kanunun 42. maddesinde, “yangın sigorta vergisinin matrahı, yapılan yangın sigorta muameleleri dolayısıyla alınan primlerin tutarıdır.” denilmiştir.
Kanunun 43. maddesi ile de yangın sigorta vergisi oranı yüzde 10 olarak belirlenmiştir.
Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu (THGF)
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 129. maddesi uyarınca Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu kurulmuş ve bu Fonun idari ve mali işleyişi konusunda çıkartılan Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu Yönetmeliği 19/07/1998 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Karayolları Trafik Kanununun 91.maddesine göre motorlu araç işleteni sayılan kişilerin zorunlu mali sorumluluk sigortası yaptırmaları gerekmekte olup, Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu Yönetmeliğinin 13. maddesi uyarınca da, bu kapsamda yapılan sigorta poliçelerinde primin %5’i Fon geliri olarak Fona aktarılmaktadır.
Güvence Hesabı
5684 Sayılı Sigortacılık Kanununun 14.maddesi ile, Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği nezdinde Güvence Hesabı oluşturması kararlaştırılmış ve 26/07/2007 tarihinde de, bu hesabın kuruluşuna ve işleyişine ilişkin esasları düzenleyen Güvence Hesabı Yönetmeliği yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmeliğin 8. maddesi ile Hesabın gelirleri sayılmıştır. Bu gelirler arasında;
– Zorunlu sigorta yaptıranların safi primlerinin yüzde 2’si oranında,
– Yeşil kart sigortası yaptıranların safi primlerinin binde 5’i oranında
katılma payı ödemeleri öngörülmüştür.
Ayrıca sigorta yaptıranlara yansıtılmayan ve sigorta şirketlerinin ödemekle yükümlü olduğu;
– Zorunlu sigortalar için tahsil ettikleri toplam safi primlerin yüzde 1’i oranında,
– Yeşil kart sigortaları için tahsil ettikleri toplam safi primlerin binde 5’i oranında
katılma payları bulunmaktadır.
Yönetmeliğin 9. maddesi ile de Güvence Hesabına başvurulacak ve hesaptan ödeme yapılabilecek haller sayılmıştır.
Bu madde kapsamında hesaba zorunlu sigortalara ilişkin olarak;
a) Sigortalının veya sigortayı yaptırmakla sorumlu olanın tespit edilememesi durumunda kişiye gelen bedensel zararlar için,
b) Rizikonun meydana geldiği tarihte geçerli olan teminat tutarları dâhilinde sigortasını yaptırmamış olanların neden olduğu bedensel zararlar için,
c) Zorunlu sigorta teminat limitleri ile sigorta poliçesinde belirtilen teminat arasındaki fark kadar ödenecek bedensel tazminat tutarları için,
ç) Sigorta şirketinin malî bünye zaafiyeti nedeniyle sürekli olarak bütün branşlarda ruhsatlarının iptal edilmesi ya da iflası halinde ödemekle yükümlü olduğu maddi ve bedensel zararlar için,
d) Çalınmış veya gasp edilmiş bir aracın karıştığı kazada,13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu uyarınca işletenin sorumlu tutulmadığı hallerde, kişiye gelen bedensel zararlar için başvurulabilir.
Ayrıca Hesaba, Yeşil Kart Sigortası kapsamında Türkiye sınırları içinde meydana gelen zararlardan dolayı Büroca tekemmül ettirilen hasar dosyalarının tazminat ödemesi için Büro tarafından da başvurulabilir.
Hesap, sigorta şirketlerinin birinci fıkranın (ç) bendine istinaden rücu talepleri ile ilgili olarak topluca değerlendirme yapmak suretiyle bu şirketlerle hesap kapatmaya ve hesabın kapatılmasına yönelik anlaşmalar yapmaya yetkilidir. Bu takdirde, hangi sigortalılar için ödeme yapıldığı, sigortalı adı ve soyadı, poliçe numarası, hasar tutarı, hangi şirketten rücu edildiği bir liste halinde tutulur. Bu durumda, rücu eden şirketçe, listede yer alan sigortalılara rücu çerçevesinde yapılmış olan icrai ve yasal takipler derhal kaldırılır.